Aşağıdaki bağlantı üzerinden makaleye ulaşabilirsiniz.

Türkiye’de Başkanlık Sistemi Tartışmaları – Rapor

 

 

Giriş

Türkiye’de başkanlık sistemi ile ilgili tartışmalar uzunca bir zamandan
beri devam etmektedir. Milliyet gazetesinin 1950 tarihinden itibaren sözcük
taramasına açık olan arşivinde yapılan bir arama, bu gazetede “başkanlık
sistemi” ibaresinin ilk defa 1958 yılında Pakistan’la ilgili bir haberde
geçtiğini, 60’lar boyunca ifadenin genellikle diğer ülkelerle ilgili haberlerde
ve çok az sayıda kullanıldığını göstermiştir. 1970’lerde ise ifadenin daha sık
olarak ve Türkiye ile ilgili haber ve yorumlarda da kullanılmaya başladığı, bu
gazetede Türkiye için bu sistemi savunan ilk köşe yazarının 23 Mayıs 1970
tarihli ve “Bu Ultra Demokrasi Nereye Varır?” başlıklı yazısıyla Burhan Felek
olduğu görülmektedir.
Felek, aşırı özgürlüğün anarşiye götüreceği konusunu işlediği yazısını şu
cümlelerle tamamlamıştır:
“Bence işlerin düzelmesi için, devlet mefhumunu iyi anlatan ve devleti
korumayı hık mık dedirtmeden iyice sağlayan, mesuliyet ve salahiyetleri
açıkça belirten başkanlık sistemi üzerine kurulmuş bir demokrasi lazım. Bu
hem bizim ananemize, hem Atatürk idaresine, hem gerçeklerimize daha
uygun olur. ”
Aynı gazetede başkanlık sistemini savunmasıyla habere konu olan ilk
siyasetçi, kontenjan senatörü Kasım Gülek’tir. “Gülek, Cumhurbaşkanını
Halkın Seçmesini İstiyor” başlığıyla verilen 20 Aralık 1970 tarihli bir
haberde, Meclis’te bu konuda bir konuşma da yapan Gülek’in şu sözlerine
yer verilmektedir: “Türk milleti, güler yüzlü, sevilir, sayılır amma otoriteli
bir devlet hasreti içindedir. Demokratik rejim içinde böyle bir devlet mümkündür.
Bu da, Başkanlık sistemi ile mümkün olabilir. ” Gülek sözlerinin
devamında denetim için Meclis’in de güçlendirilmesi gerektiğinden bahisle
dar bölge seçim sistemine geçilmesini de savunmaktadır.
Bu örneklerin de gösterdiği üzere başkanlık sistemi Türkiye’de siyasetçiler
ve gazeteciler tarafından 1970’lerden beri tartışılan bir konu olmuştur.
Bu iki örnekte sonraki tartışmalarda da zaman zaman kullanılan argümanlardan
bazılarını bulmak mümkündür. Ancak bu çalışmanın amacı başkanlık
tartışmalarının tarihini detaylı olarak incelemek değil, son birkaç yıldan
bu yana yapılan tartışmaları, özellikle de kanaat önderleri olarak kamuoyunun
oluşmasında önemli bir rol oynayan köşe yazarlarının konu hakkında
yazdıklarını söylem analizine tabi tutmaktır. 1

 

 

Dipnot

1. Salih Bayram, Türkiye’de Başkanlık Sistemi Tartışmaları, Seta Yayınları, İstanbul, 2016, s. 11, 12