Aşağıdaki bağlantı üzerinden makaleye ulaşabilirsiniz.
Başkanlık Sistemi ve Türkiye’ye uyarlanabilirliği – Prof. Dr. Mustafa Erdoğan
Özet
Anayasa ve siyaset teorisinde başlıca üç hükümet sistemi modelinin
var olduğu kabul edilir. Bunlar: parlamenterizm, başkanlık
hükümeti ve meclis hükümeti sistemleridir. Fransa’nın 5. Cumhuriyet
Anayasasıyla kurulan “yarı-başkanlık hükümeti”yle hükümet
sistemleri tasnifi artık dörtlü yapılmaya başlanır. Siyasî rejim tipleri
açısından ise liberal-demokratik rejimler, otoriter rejimler ve totaliter
rejimler olmak üzere üç tipten söz edilebilir. Başkanlık hükümeti
sistemiyle ilgili en çarpıcı gerçeklerden biri, bu sistemin başarılı işleyişinin
neredeyse ABD’yle sınırlı olduğudur. Bu başarı bu ülkeye
özgü ve başka toplumlarda eksik olan bazı şartlara bağlıdır. Bunların
bir kısmı Amerika’nın sosyal-siyasî gelenek ve kurumlarıyla
ilgili iken, bir kısmı da fikrî ve kültüreldir. Buradan yola çıkarak
ABD’de doğmuş -bilinçli olarak tasarlanmış ve bilâhare evrimleşmiş-
olan başkanlık sisteminin başka ülkelere başarılı olarak aktarılma
şansı zayıftır. Bu çalışmada Başkanlık sisteminin Türkiye’ye
uyarlanabilirliği ABD örneğiyle kıyaslanarak ele alınmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Hükümet sistemleri, siyasi rejimler, başkanlık sistemi, ABD örneği,
liberal-demokratik rejimler, otoriter rejimler, kuvvetler ayrılığı,
demokratik kültür
Abstract
It is assumed that there are three basic models of governmental
systems in the theory of constitution and politics. These are parliamentarianism,
presidential government, and assembly government
systems. Another model is added to the classification of governments
after the establishment of “the semi-presidential government
system” with the acceptance of the 5th Republican Constitution in
France. In terms of regimes there are liberal-democratic, authoritarian
and totalitarian types of regimes in the political literature. A striking
fact about presidential government is that a successful running
of the system is almost limited to the USA, which is depended upon
certain conditions found in this country and missing in other countries.
While some of these conditions are related to the sociopolitical
traditions and institutions in this country, the others are cultural
and intellectual conditions. Therefore the presidential system born
– consciously designed and later evolved-in the USA, has a little
chance of being successfully transferred to other countries. In this
article we investigate the applicability of the presidential system in
Turkey through comparison with the USA case.
Key Words
Governmental systems, political regimes, presidential system,
the USA case, liberal-democratic regimes, authoritarian regimes, totalitarian
regimes, separation of powers, democratic culture